Arabamı Vâdeli Sattım Alacaklı Olduğum Vâdenin Zekâtını Vermem Gerekir Mi?
Zekat: Nema diye tabir ettiğimiz, artışı olan mallara düşer ki bu artış ya hakiki ya da hükmidir. Hakiki olana misal, al sat yapılan ticari mallardır. Hükmi olana ise altın, gümüş, ya da biriktirilen nakit paralıdır. Bu saydıklarımıza zekat tahakkuk eder. Zekatın başka çeşitleri de vardır ama soru ile alakalı olan mesele, bu yönde olduğu için sadece bu sınıfları zikretmekte fayda vardır. Bahsettiğimiz zekat çeşitlerinden kişinin elinde, üzerinden bir yıl geçmiş ve nisap miktarına ulaşmıl malı varsa, bu kişi, nisap miktarına alacaklarını katar, borçlarını çıkartır. Bir de al sat yapmış olduğu ticari mallarını da zekat hesabına katar. Bu tüm mal sınıflarının %2 buçuğunu zekat olarak fakirlere veya zekat düşen kişilere verir. Sualdeki zekat sınıfı ise, alacaklı olduğunuz mal sınıfıdır. Bu malın zekata tabi olup olmayacağını anlamak için Hanefi mezhebindeki alacaklı olan malların sınıfını bilmemiz ve anlamamız gerekir. İmam-ı Ebu Hanife Rahimehullah, alacakları üç başlıkta ele alıyor ki bunlar: Kuvvetli, orta, zayıf. Ancak bu sıralama alacağın alınabilmesinin kuvvetli veya zayıf olması kastıyla değil, bilakis borcun oluşumu itibarıyladır. Kuvvetli olan alacak borç veya al sat yapmış olduğunuz malın vade bedelidir. Orta derecede olan alacak ticari olmayan kullandığınız ev, araba gibi olan mülklerin vadeli satışıdır. Zayıf alacak, karşılığında mal olmayan alacaktır. Bu kısma girenler, mehri müeccel olan kadın veya bir bedel karşılığında, kısas haklarından vazgeçen kasıtlı öldürülmüş olan kişilerin ailesidir. Bu zekat sınıfında olan kişinin elinde, nisab miktarı mal yok ise bu alınacak mal teslim alınıp üzerinden bir yıl geçmediği sürece, bu malın zekatını vermez. Eğer kişi teslim aldığı sırada üzerinden bir yıl geçmiş nisab miktarı malı var ise veya yaklaşmış ise bu aldığı malı da zekat hesabına katması gerekir.
Orta derecede olan alacak: Ticari olmayan kullanılan ev, araba gibi olan mülklerin vadeli satışıdır ki bu mal satılmayacak olsaydı, zekata tabi olmayacaktı. Peki bu orta derece olan alacak, zekat verilmesi noktasında kabız (teslim) şartı kuvvetli alacak gibi mi? Hanefi mezhebinde, bu konuda farklı görüşler olduğunu görmekteyiz. Fakat temelde iki görüş üzerinden mesele devran etmekte. Birinci görüş: İmam-ı Kerh-i Rahimehullah’ın tercih etmiş olduğu görüştür. Bu alacak zayıf alacak gibi teslim alınıp üzerinden bir yıl geçmediği sürece, zekata tabi değildir. İkinci olan görüş İmam-ı Tahav-i Rahimehullah’ın görüşüdür. Bu alacak kuvvetli alacak gibidir, teslim alınma şartı olmaksızın zekat zamanı geldiğinde nisab miktarına katılır. Sualin cevabı ise buradan anlaşılmış olacaktır ki araba satışından alacaklı olunan vade bedeli, teslim alınma şartı olmaksızın zekat hesabına katılır.
